Vooraf dacht ik: ‘Ik hou niet zo van goeroes. Ik weet niet of ik dit boek wel kan waarderen.’ Maar ik hou ook niet zo van pedofielen en toch is Lolita een verdomd goed boek. Dus dat leek mij geen argument en ik begon Goeroe te lezen.
Je hebt van die verhalen waarin gruwelijke dingen gebeuren, maar ze zijn zo opgeschreven dat je gewoon doorleest. Nogmaals Lolita als voorbeeld. Alles wat daarin beschreven wordt, is zo erg en zo ziek, maar toch ga je mee in de gedachten van de hoofdpersoon.
En dan heb je verhalen waarin je je steeds met de hoofdpersoon wilt bemoeien, dat je wilt zeggen: ‘Waarom doe je dat?’ Bijvoorbeeld, zoals in Sneeuwwitje, omdat je weet dat het alleen maar slecht kan aflopen als je een giftige appel eet. En in Goeroe voel je ook wel aan dat het alleen maar slecht kan aflopen als je seks hebt met een sjamaan en als je de uitgebluste Jomanda als je heldin kiest. Ik noem het even omgekeerde empathie: je leeft zo mee met de hoofdpersoon, dat je eigenlijk alles afkeurt wat diegene doet. Zoals wanneer je een goeie vriendin hebt die tegen je zegt: ‘Wat vind jij, zal ik nou wel of niet op date gaan met de portier van Hollywood?’ en dat je zegt, ‘Dat zou ik niet doen’, en dan doet ze het wel, en dat loopt fout af, maar dan kun je daar toch weer een heel gezellig en grappig en onderhoudend gesprek over hebben.
Zo is Elfie, de hoofdpersoon van Goeroe. Niet alles is mooi en gelukkig in haar leven. Ze heeft een vriend, Willem, die te sloom is voor seks en alleen kwijlplekken in bed achterlaat. Ze ruziet met hem het stucwerk van de muur. Waarom, waarom Elfie, ben je met die jongen? Hij doet niets en hij heeft navelpluis. Ik wilde voor deze beschrijving van Goeroe een voorbeeld geven uit een seksscène, maar ik moest zo lang zoeken dat ik er zelf seksueel gefrustreerd van raakte. Maar ere wie ere toekomt: ik vind dat de schrijfster de prijs verdient voor Ongemakkelijke Seks in Boeken 2013. Als Elfie en Willem eindelijk een keertje seks hebben, volgt deze briljante dialoog.
‘Kom dan maar op me zitten.’
‘Kunnen we niet eerst nog wat zoenen?’
‘Heb je zin of niet?’
Waarom Elfie, waarom ben je met die jongen? Waarom dit leven? Waarom wil je goeroe worden, waarom?
‘Mensen gelukkig maken, dat is haar taak,’ staat in het boek. Uiteindelijk draait alles om zingeving. We willen allemaal iets te doen hebben, een hoger doel dan sauspompen, alles om boven de middelmatigheid uit te komen, alles om gelukkig te zijn, om een gouden toekomst te hebben. Maar, zoals vriendin Kate aan het eind van het boek zegt, ‘sommige dingen zijn gewoon kut’.
Goeroe is de kroniek van een kutterig leven. Een echt leven. De onderneming om goeroe te worden heb je daar eigenlijk niet eens voor nodig. Ik weet zeker dat schrijfster Elfie Tromp minstens zo’n goed boek had kunnen schrijven over het sauspompen in Hotel New York en het dansen in Club Coo-Coo, over het zoeken naar een interessanter leven zonder spiritualiteit. Jomanda heeft voor mij nooit veel meerwaarde gehad, dus ook in dit boek niet. En misschien had de spirituele dwang van Elfie nog wat beter verklaard moeten worden – hoe was haar leven voor deze missie, waarom koos ze voor het goeroeschap, daar wordt zeker wel iets over gezegd, maar dat was naar mijn mening nog iets te oppervlakkig.
Ik vond de ‘aardse’ passages ook beter dan de spirituele. Daarin komt Tromps vertelstijl het best tot zijn recht. Want dit wil ik zeker ook over Goeroe zeggen: Elfie Tromp weet met weinig woorden personages en situaties sterk en beeldend neer te zetten. Alle triestheid, alle smerigheid, alle blijheid, alle spiritualiteit, alles komt samen in een lekkere, snelle, Rotterdamse vertelstijl. Je ziet het zo voor je. Goeroe zou het ook goed doen als film. Ik weet niet of ik wel hou van films met goeroes, maar: dat is geen argument.
Michelle van Dijk 